Mütercim Tercümanlık Yöntemleri ve Yaklaşımları

Dil çevirisi ve sözlü çeviri disiplinleri, farklı dilleri konuşan kişiler arasında iletişimi mümkün kılma amacına hizmet eder.

Geçmişte tercümeyi bir tercüme alanı olarak algılama eğilimi vardı, ancak 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren iki alan arasında farklılaşma gerekli hale geldi.

Birçok araştırmacı tarafından da desteklendiği üzere, çeviri ve yorumlama, her kelimenin dilsel anlamının aktarılmasından ziyade anlamın bir dilden diğerine aktarılmasına izin veren bir süreç olarak algılanabilir.

Öncelikle dilsel anlam ve anlam kavramları arasındaki farkı anlamak gerekir.

Bolinger ve Sears tarafından verilen tanıma göre kelime, kendi başına kullanılabilecek en küçük dil birimidir (Bolinger ve Sears, 1968: 43). Her birimin, belirli bir dildeki her kelimenin değerini ve kimliğini belirleyen sözcüksel bir anlamı vardır. Ancak bu, kelime birimlerinin aynı zamanda bir dildeki temel anlamlı öğelere karşılık geldiği anlamına gelmez, çünkü anlam genellikle sözcükten daha küçük veya daha büyük olabilen birimler tarafından taşınır.

Ayrıca her kelime bir foneme karşılık gelir. Bununla birlikte, bir fonem, konuşmanın geri kalanıyla ilişki şekline bağlı olarak birkaç dilsel anlam taşıyabilir. Örneğin, İngilizce fonem / nait / ‘in bağlamından izole edilmiş İtalyanca çevirisi ya cavaliere (şövalye) ya da notte (gece) olabilir. Bununla birlikte, eğer konuşmacı şövalye ve cesur bir şövalyeden bahsetmişse, notte yerine İtalyanca tercüme cavaliere’yi seçmekte tereddüt etmeyecektir.

Bu nedenle Seleskovitch, dilsel anlam ve duyu arasında bir fark çizerken, kelimelerin fonemik yapılarına bağlı potansiyel anlamların bir kısmını yitirdiklerini ve yalnızca bağlamsal ilgili anlamlarını koruduklarını hatırlamanın önemli olduğuna işaret eder.

Bununla birlikte, açık bir dilsel anlamı olan tüm ifadeler bile, bağlamdan izole edilirse sorun yaratabilir. Bu nedenle, iletişim eylemi sırasında dinleyici önceden edindiği bilgileri otomatik olarak dil seslerine bağlar ve bu da sözün anlamını hemen netleştirir. Bu bilişsel ekleme, konuşmanın anlamsal bileşenlerinden bağımsızdır ve dilsel anlam ile anlam arasındaki başka bir temel farkı temsil eder.

Bu bilişsel süreç, tercümeye kıyasla tercümede önemli ölçüde azalır, özellikle eski veya bilinmeyen metinlerle uğraşırken, tercüman her kelimeyi veya cümleyi analiz etmek için zaman ayırabilir ve bilincin ifadenin anlamını hemen tanımlamasını engeller. Bunun yerine tercümanlar, iletişim sürecinin aciliyeti ile sınırlandırılırlar ve kelime düzeyindeki denklikten bağımsız olarak anlamı kavramak zorundadırlar.

Dinleyici, duyuyu kavramak için önceden edindiği bilgileri koruduğu için, bellek iletişimin başka bir temel parçasıdır.

Seleskovitch ayrıca bu duyunun her zaman bilinçli olduğunu da ekliyor. Kendi dilimizi konuştuğumuzda, sözcük seçimi kasıtlı değildir. Tek yaptığımız, mesajı elimizden gelen en iyi şekilde iletmektir, böylece sonuç bir konuşmacıdan diğerine değişebilir. Sonuç olarak, aynı fikri ifade etmenin birkaç yolu olabilir, ancak bu amaçla üretilen tüm ifadeler, belirli bir dilin anlambiliminden kaynaklanan belirli bir şekli yansıtacaktır.

Yine de farklı diller aynı fikri aynı anlamsal bileşenlerle ifade etmez ve bu nedenle bir dilin diğerine basit bir şekilde dönüştürülmesi çeviri veya yorumlamada tatmin edici olamaz.

Seleskovitch, mesajın hem göndereni hem de alıcısı adına bilişsel bir ekleme olmadıkça kelimelerin anlamsız olduğunu savunur. Kelimeler, yalnızca belirli bir nesneye veya kavrama atıfta bulunulduğunda anlam kazanır. Ancak farklı dillerde aynı anlama sahip olan sözcükler, farklı dillerde aynı şeyi tasarlayan daha karmaşık bağlamlarda aynı sözcüklerle ilişkilendirilmezler. Bunun nedeni, dillerin bilgimizin yalnızca bir kısmını açığa çıkarması ve dolayısıyla üstü kapalı kavramları söylenmemiş bırakmasıdır.

Bu nedenle bilişsel ekleme gereklidir.

Örneğin, İtalyanca cümlenin edebi İngilizce çevirisi:

Il Presidente del Consiglio ve bir Mosca recato.

olabilir:

Konsey Başkanı Moskova’ya gitti.

Bu çeviri, konuşmadaki önemli bir bilgiyi yanlış yorumlayacaktır. Aslında Presidente del Consiglio, Başbakanı İtalyanca olarak atamanın yollarından biridir.

Bu nedenle, çoğu durumda, çeviri veya yorumlama yalnızca kelime düzeyinde gerçekleştirildiyse, ya hedef dilin ana dilini konuşan kişiye çok doğal olmayan ifadeler üretecek ya da anlamı çarpıtacaktır.

Bu ifadeyi desteklemek için, İtalyanca’dan İngilizceye kelime kelime çevirinin nasıl yanıltıcı ifadeler üretebileceğine dair bir örnek göstermek istiyorum.

Aşağıdaki İtalyanca cümleleri analiz edelim:

Fammi, notizie ogni giorno’dan hoşlanır.

İngilizceye geri çeviri şunları üretecektir:

Haberlerini her gün bana ver.

News (notizie) kelimesi her iki dilde de benzer şekilde kullanılabilse de, İngilizce çevirisi son derece doğal görünmüyor. İngilizcede birinden haber alabiliriz, ancak sizin veya onun haberlerini alamayız. Ancak, ifadeler şu şekilde çevrilmiş olsa bile:

Her gün sizden haber alayım, kendiliğinden gelmez.

Ana dili İngilizce olan biri muhtemelen şöyle derdi:

Her gün senden haber almak isterim.

Bu nedenle, hem gramer yapısı fammi hem de orijinal versiyonda kullanılan anlamsal bileşenler, İngilizce’de daha uygun alternatiflerle değiştirilecektir.

Notizia kelimesinin sözcüksel anlamının İngilizce’de bir karşılığı olmayacağı başka durumlar da vardır.

Ben giovani doggi non fanno pi notizia.

Bu cümlenin kelime kelime İngilizce çevirisi şöyle olacaktır:

Bugünün gençliği artık haber yapmıyor.

İngilizcede aynı dilsel anlamlar orijinal cümlenin anlamını aktaramaz. Şu şekilde çevrildiyse:

Bugünün gençliği artık haberlerde görünmüyor,

İtalyan ücret notizyası tarafından iletilen his yanlış yorumlanacaktır. Daha sadık bir çeviri şöyle olacaktır:

Bugünün gençliği artık bizi şok etmiyor.

Bu, çevirinin ve çevirinin her kelimenin dilsel anlamının bir dilden diğerine aktarılmasının ötesine geçtiğini gösterir.