Tony Blair Türkiye, AB ve Kıbrıs

ABD ve İngiltere’nin Aralık 2006’da Türkiye’nin AB üyesi olma hırsının durması Tony Blair için İngiltere Başbakanı olarak gün batımı döneminde bir zorluk oluşturdu.

Türkiye, uzun süredir NATO’nun bir üyesidir ve stratejik konumu nedeniyle SSCB ile Soğuk Savaş sırasında birbirini izleyen ABD yönetimleri tarafından aktif olarak desteklenmiştir. Komünizmin çöküşünden sonra Türkiye, laik ve demokratik bir Müslüman devlet modeli olarak yeni bir önem kazandı. Ek olarak, Suriye, Irak ve İran ile olan sınırları, onu birkaç kötü devlet ekseninin yanına yerleştirmektedir.

ABD’nin Türkiye’yi Kuzey Irak’ı işgal etmek için fırlatma rampası olarak kullanmak istediği biliniyor, ancak bu talep reddedildi. Bununla birlikte, Türkiye’nin güneydoğusundaki İncirlik hava üssü, çok az tanıtım almasına rağmen, ABD’nin kullanımına devam etmektedir. Daha az bilinen şey, ABD’nin Türkiye’nin şu anda Irak’ı işgal eden koalisyon güçlerine katılması için birkaç girişimde bulunmasıdır. Donald Rumsfeld’in istifasının ardından Bush yönetimi Irak için yeni bir stratejinin sinyallerini verdi ve Türklerin çokuluslu güce dahil edilmesi büyük bir başarı olacaktır. Bunun gerçekleşmesi olası olmasa da, Türk askerlerinin Kuzey Irak’a girmesine ve muhtemelen Kuzey Irak’ı yönetmesine izin vereceği için öneri Ankara’da ciddi şekilde değerlendirildi. Bu, Kuzey Irak’ta bulunan Kürdistan İşçi Partisi’nin (PKK) devam eden terör tehdidini etkisiz hale getirmelerini sağlayacaktır.

ABD / İngiltere ve Türkiye arasındaki yakın ilişkilerin ayrılmaz bir parçası, Türkiye’nin AB üyeliği başvurusuna tutarlı bir şekilde destek vermesi ve ayrıca Kıbrıs’ın yeniden birleşmesi için BM girişimini, Annan Planı’nı onaylaması olmuştur. BM girişimi, Türk destekli bir yönetim tarafından yönetilen Kuzey Kıbrıs’taki izolasyona son verecekti.

2006 sonbaharında, Brüksel’de Türkiye ile ilgili müzakerelerin ilerlemesinin ciddi zorluklarla ilerlediğine dair uğursuz işaretler vardı. Türkiye’nin üyeliğine Fransa, Avusturya, Almanya ve Hollanda’dan sert bir muhalefet geldi. Ayrıca, 2004 yılında AB’ye katılan Kıbrıs Rum Cumhuriyeti, Türkiye’nin Kuzey Kıbrıs’ta limanlarını Kıbrıs Rum gemilerine açmadığına dair defalarca şikayette bulunmuştur. Bu son nokta, katılım müzakerelerinin engellenmesi için yasal bir gerekçe sağladı.

Ancak daha önemli hususlar var. Türkiye, çoğu Müslüman olan 70 milyonluk bir nüfusa sahiptir. AB, ağırlıklı olarak Hıristiyan veya Hıristiyanlık sonrası bir birliktir. Bazı AB ülkelerinde halihazırda önemli Türk yerleşim bölgeleri var ve 70 milyon Türk’ün AB’de serbest dolaşım olasılığı konusunda yaygın bir tedirginlik var.

Tony Blair, Türkiye’nin AB kimliğine olası katkısına atıfta bulunarak başlangıçta kültürel çeşitliliği kutlamak gibi terimler kullandı. Birleşik Krallık’ta yerli teröristlerin yaptığı zulümlerin ardından, bu retorik bırakıldı. Bunun yerine, şimdi ağırlıklı olarak Müslüman bir devletin demokrasi ve ılımlılık anlayışını kolaylaştırması ve bu modelin kötülük ekseninin bir parçası olarak kalan komşu devletlere tanıtılması üzerinde duruluyor.

Bu yeni yaklaşımın bir değeri var. Şimdi AB’nin itici gücü, Fransa ve Almanya’nın bir daha asla düşmanlıklara girmemesini sağlamaktı. Bu amaç başarılı oldu. AB’nin Batı Avrupa’nın çoğunu kapsayacak şekilde genişlemesi, komünizme ve SSCB’nin yayılmacı hedeflerine de bir siper sağladı. SSCB artık var olmadığından ve aslında, birkaç eski komünist devlet artık AB üyesi olduğundan, AB’nin amacı ve gelecekteki rolü ve yönü ile ilgili soru ortaya çıkmaktadır. AB’nin 2004 yılında 10 Doğu bloğu devletini kapsayacak şekilde genişlemesi ve 1 Ocak 2007’de Bulgaristan ve Romanya’nın katılımı stratejik bir gözden geçirme gerektiriyor. AB’nin mevcut büyüklüğü ve ekonomik olarak gelişmemiş üye devletlerin katılımı, başta Almanya ve İngiltere olmak üzere daha zengin üyelerin bütçe katkılarının artırılmasını gerektirecektir. Aynı zamanda, şu anda AB yapısal fonlarını alan İngiltere’nin daha az gelişmiş bölgelerinin bu statüyü kaybedeceği anlamına da gelecektir. Hatta Ortak Tarım Politikasının elden geçirilmesini ve Fransız tarımının ayrıcalıklı korunmasını teşvik edebilir, ancak belki de bu beklenemeyecek kadar fazla.

Hıristiyan sonrası batının İslam’ın yeniden dirilmesiyle karşı karşıya olduğu tarihi bir kavşakta durduğumuz iddia edilebilir. Bu canlanma dini ve politiktir. Ne yazık ki batı için militan İslam, gezegenlerin çoğunu petrol tedarik eden Ortadoğu devletlerini tehdit ediyor. Bu arka örtüye karşı, Türkiye’nin AB’ye erken katılımının önemli faydaları olabilir. Birincisi, Batı’nın İslam’ı anlamasına yardımcı olacak, ikincisi, Müslüman bir devletin bir Hıristiyan klübü, yani AB içinde bir arada var olabileceğini ve gelişebileceğini gösterecek ve üçüncüsü, demokratik ve seküler bir modeli teşvik edecektir. Kötülük ekseninin pençesindeki komşulara Müslüman devlet.

Aralık 2006’da AB, Türkiye’nin AB üyeliğiyle ilgili 35 faslın 8’iyle ilgili görüşmeleri askıya aldı. Birçok AB müzakeresinde olduğu gibi, bir kaos ve komedi unsuru vardı. Türkiye’nin bir Kuzey Kıbrıs limanını Yunan denizciliğine açma teklifinde bulunduğu söylendi, ancak açıklanamayan bir nedenle bu asla yazılı olarak teyit edilmedi. Ancak, Tony Blair’in 16 Aralık civarında Türkiye’ye yaptığı ziyarette artık Türkiye Başbakanı tarafından teyit edildi. Görünüşe göre Tony Blair, AB Türkiye müzakerelerinin ivmesini kurtarmak için son dakika bir diplomatik girişim başlattı ve İspanya, İsveç ve İtalya’dan destek aldı.

Kıbrıs Rum deniz taşımacılığına bir Kuzey Kıbrıs limanı açma teklifi, Türkiye tarafından verilen büyük bir tavizdir. 2004 Annan Planı’nı çevreleyen coşku, Kıbrıslı Türklerin plan lehine çoğunluk oyu ve AB’nin Kuzey Kıbrıs’ın izolasyonunu sona erdirme yönündeki onursuz vaatleri, Kuzey Kıbrıs’ta sinizme yol açtı. Kasım ayında, BM’nin Kuzey Kıbrıs’taki Gazimağusa limanını yönetmesi ve limanı Kıbrıs Rum gemilerine açması için davet edilmesi önerildi. Bu, Kuzey Kıbrıs’tan bir protesto çığlığı ile karşılaştı.

Tony Blair’in Türkiye AB arenasında önemli bir diplomatik başarı elde ettiği anlaşılıyor. Bu ilerlemeyi pekiştirebilir ve hatta Kıbrıs sorununu çözebilirse, ona başarılı bir uluslararası devlet adamı havası verir ve şüphesiz İngiliz Başbakanından farklı bir gelecekte bir rol yapma arzusunu daha da artırır.