Finans Serisi: Yatırımcı Rasyonalitesini Keşfetmek

Verimli Pazar Hipotezi, Chicago Üniversitesi İşletme Enstitüsü’nden Eugene Fame’in 1960’ların başında önerdiği zamandan beri ateş altında. Verimli Piyasa Hipotezinin arkasındaki ana fikir, yatırımcıların piyasa haberlerini ve bilgilerini yorumlama ve bunlara göre hareket etme konusunda tamamen rasyonel olduğu teorisidir (ki bu, görünürde tamamen kamuya açık bir bilgidir).

O zamandan beri Rasyonel Beklentiler Teorisi olarak biliniyor. Bu rasyonel yatırımcı davranışı, mevcut olduğu anda tüm haberlerin ve bilgilerin değerine dahil edilir. Ve piyasayı yenmenin imkansız bir görev haline geldiği ölçüde olur.

Yatırımcı rasyonalitesi fikri, başlangıcından bu yana sürekli olarak piyasayı yenen az sayıdaki “guru” tarafından ateş altında tutuldu. Nobel Ödülü Sahibi ve Davranışsal Finans’ın babası Daniel Kahneman, rasyonel modelin başarısızlığının teorinin mantığına değil, insan ruhuna özgü olduğuna dikkat çekti. Hiç kimsenin gelen tüm uyaranları eşzamanlı olarak işleme ve bu uyaranı tam bir anlayış ve hakimiyet kazanma yeteneğine sahip olmadığını varsaydı.

Rasyonel beklentiler teorisinin lehinde ve aleyhinde olan birçok argümandan, argümanların çoğunun ilk etapta rasyonalitenin ne anlama geldiğinin anlaşılmasındaki bir farklılıktan kaynaklandığını gözlemledim (aslında bu, rasyonel insanların fikirlere ve kendi önyargılarını uygular ve yine de rasyonel olarak kabul edilir). Eğer dünya, teoriye karşı çıkanların öne sürdüğü gibi mantıksız kararlar veren kabarcıklı embesillerden oluşuyorsa, dünya bir maymunlar topluluğuna daha çok benzemez mi? Yine de, dünya teorinin öne sürdüğü gibi rasyonel insanlardan oluşuyorsa, dünya insandan daha robotik olmaz mıydı?

Akademi çok uzun zamandır teoriyi, ilk etapta rasyonaliteyi neyin oluşturduğuna dair net bir anlayış olmadan maymunların veya robotların yanında yer alarak tartıştı. Piyasa balonları sırasında körü körüne borsaya giren yatırımcı mantıksız mı? Yatırımcılar, değeri düşük alıp aşırı değerli hisse senetleri satarlarsa rasyonel varlıklar mıdır? Esasen, tüm mantıklı insanlar mantıklıdır! Rasyonellik, bir dizi mantıksal değişkene dayanan eylem tutarlılığıdır. Buradaki sorun, kişinin bilgi düzeyindeki ve yaşam deneyimlerindeki farkın, her insanda farklı bir mantıksal parametreler ve değerler kümesinin kurulmasına izin veren belirleyici faktör olmasıdır! Bu, aynı bilgiye bakan ve yorumlayan iki insanın iki ayrı sonuca ve sonuçta ortaya çıkan eylemlere ulaşabileceği anlamına gelir! Bunun sonucu iki taraflı bir piyasadır. Borsada önemli miktarda para kaybeden bir yatırımcı, haberler ne kadar fantastik olursa olsun, aşırı uzatılmış bir hisse senedinin dışında kalmayı tercih edebilir. Öte yandan, aynı yaşam deneyimini hiç yaşamamış yatırımcılar, haberleri satın almaya devam edeceklerdir. Bu durumda her iki yatırımcı da kendi bilgi ve deneyim düzeyleri açısından rasyoneldir. Bu rasyonalite açıklaması, Rasyonel Beklenti Teorisi hakkındaki tüm farklı görüşleri etkin bir şekilde birleştirir. Yatırımcılar rasyonel olduklarından, iki taraflı piyasalar yaratılır ve genel piyasa daha verimli hale gelir. Yatırımcılar rasyonel olduklarından, kâr beklentisi üzerine fiyat balonlarının peşine düşerler, ancak Ortalamaya Regresyon Yasası ile mağlup olurlar.

Açgözlü olmak, kişinin ihtiyaç ve isteklerine rasyonel bir yanıttır ve korku duymak, geçmişte yaşanan acılara rasyonel bir yanıttır. Açgözlülük ve Korkunun itici faktörleri de rasyonel ifadelerdir! Piyasaya karşı pozisyon alan muhalifler, piyasaların nihayetinde hakim olan trendin tersine döneceğine dair beklentilerini rasyonel bir şekilde ifade ediyorlar. Pazar trendleriyle birlikte pozisyon alan trend takipçileri, bu trendin öngörülebilir geleceğe doğru devam edeceğine dair inancını rasyonel bir şekilde ifade ediyor. Her ikisi de birbirleri için iki taraflı bir pazar yaratarak genel pazarı gittikçe daha fazla verimliliğe doğru yönlendiriyor.

Ancak bu rasyonalite açıklaması, teoride “rasyonel yatırımcıların aynı habere karşılık benzer şekilde hareket etmeleri gerektiği” şeklindeki kısmı tamamen geçersiz kılmaktadır. Yeni bilgilere yanıt olarak daha fazla rasyonel satın alma veya rasyonel satış kararı olup olmayacağını ölçmenin veya tahmin etmenin bir yolu olmadığından, hiç kimse piyasa hareketini ahlaki kesinlik ile tahmin edemez. Rastgele davranışa atfedilmemesine rağmen, piyasanın öngörülemez doğası, teorinin kendisinin açıklayabileceğinden daha fazla neden ve etkiye sahiptir.

Özetle, piyasa davranışını rasyonalite kavramıyla açıklamaya yönelik herhangi bir argümanın gerçekte sınırlı uygulaması vardır. Hisse senedi piyasalarında yatırımcılar olarak, piyasaların tahmin edilemeyeceğine dair anlayışımız ve en kötü durum sonuçlarına hazırlık için gerçekçi stop loss noktalarının oluşturulması ve hisse senedi opsiyonları kullanılarak riskten korunma portföyleri (http://www.optiontradingpedia.com), alınabilecek en akılcı eylemlerdir. Davranışsal finansın önerdiği gibi, herkes kötü bir durumda en iyisini yapar ve borsadaki durum hiç kimse için ideal olmamıştır.